Η Κύπρος μας (φύλλο στο πέλαγος)
Η μεταφορά της πρωτεύουσας του Ρωμαϊκού κράτους από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη το 330 μ.χ υπήρξε γεγονός κοσμοϊστορικής σημασίας, που αποτέλεσε κατά τη γνώμη πολλών μελετητών, την αρχή της βυζαντινής ιστορίας. Μετά τον θάνατο του Μ. Θεοδοσίου (395 μ.χ) το Ρωμαϊκό κράτος μοιράστηκε σε Ανατολικό και Δυτικό. Το Ανατολικό τμήμα με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη, θα εξελληνιστεί, θα εκχριστιανιστεί και θα αποτελέσει για χίλια περίπου χρόνια, το προπύργιο του χριστιανισμού στην Ανατολή. Η Κύπρος από τον 4ο αιώνα ανήκε στο Ανατολικό Ρωμαϊκό κράτος, στη Βυζαντινή δηλαδή αυτοκρατορία, έως τον 12ο αιώνα. Οι περίοδοι της Βυζαντινής ιστορίας της Κύπρου είναι:
---Πρωτοχριστιανική-Πρωτοβυζαντινή περίοδος 4ος - 7ος αιώνας
---Περίοδος των Αραβικών επιδρομών 7ος – 10ος αιώνας
---Κυρίως βυζαντινή περίοδος 10ος – 12ος αιώνας.
Τα σοβαρά εσωτερικά προβλήματα που αντιμετώπιζε το Βυζάντιο τον 11ο αιώνα, είχαν σαν αποτέλεσμα, την αποστασία των διοικητών της Κύπρου και την προσπάθεια ανεξαρτοποίησής τους. Μοιραία υπήρξε η αποστασία του Ισαάκιου Κομνηνού. Αυτός ανακηρύχτηκε με δόλο διοικητής της Κύπρου και έγινε αιτία ν’ αποκοπεί το νησί από τον Βυζαντινό κορμό, γεγονός που είχε τραγικές συνέπειες για το μέλλον της Κύπρου.
Κατά την περίοδο των Σταυροφοριών η Κύπρος γνώρισε επιδρομές και λεηλασίες από τους Σταυροφόρους. Κατά την Γ’ σταυροφορία το νησί καταλαμβάνεται από τον
Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο της Αγγλίας (1191), που θα πουλήσει στους Ναΐτες και αυτοί με τη σειρά τους στους Φράγκους.
Η βυζαντινή τέχνη, κυρίως η Αρχιτεκτονική και η ζωγραφική, γνωρίζει εξαιρετική ανάπτυξη στα τέλη του 11ου και μέσα στον 12ο αιώνα.
Το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου
Μετά την απόφαση της Εφέσου οι Πατριάρχες Αντιόχειας δεν εγκατέλειψαν τις προσπάθειές τους να υποτάξουν την εκκλησία της Κύπρου. Μια τέτοια αξίωση προβλήθηκε απροκάλυπτα γύρω στο 488 και ο τότε Αρχιεπίσκοπος Ανθέμιος βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση. Την κατάσταση έσωσε τότε ένα όραμα που είδε ο Αρχιεπίσκοπος στο οποίο ο Απόστολος Βαρνάβας φανέρωνε σ’ αυτόν το μέρος, όπου είχε ταφεί από τον ανεψιό του, Ευαγγελιστή Μάρκο. Ο Ανθέμιος αναζήτησε και βρήκε τον τάφο και το λείψανο του Αποστόλου κάτω από μια ξυλοκερατέα (χαρουπιά) κοντά στη Σαλαμίνα. Πάνω στο στήθος του έφερε ιδιόγραφο το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο τοποθετημένο εκεί από τον Ευαγγελιστή Μάρκο. Μετά την ανακάλυψη αυτή δεν έμενε πια καμιά αμφιβολία πως η Εκκλησία της Κύπρου ήταν Αποστολική και πως μπορούσε να αναγνωριστεί ως αυτοκέφαλη.
Ο Ανθέμιος παρέλαβε τα Ευαγγέλιο και πήγε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί έγινε δεκτός από τον Αυτοκράτορα Ζήνωνα από τον οποίο ζήτησε και πήρε προστασία και επικύρωση του αυτοκεφάλου της Εκκλησίας της Κύπρου. Αργότερα στα 488 μ.χ η οικουμενική σύνοδος επικύρωσε οριστικά τον όγδοο κανόνα και έθεσε τέρμα στη μακρόχρονη θρησκευτική διαμάχη που ταλαιπώρησε σε μεγάλο βαθμό την Εκκλησία της Κύπρου. Έκτοτε το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου επιβεβαιώθηκε από σειρά αποφάσεων οικουμενικών συνόδων. Έτσι η Εκκλησία της Κύπρου εξελίχθηκε σε εκπρόσωπο των δοκιμαζομένων Κυπρίων και φορέα της βυζαντινής εξουσίας στο νησί με την συμμετοχή και επιφανών λαϊκών. Ακόμη και την περίοδο των Αραβικών επιδρομών η Εκκλησία της Κύπρου ενισχύθηκε σε μεγάλο βαθμό γι’ αυτό και κατόρθωσε να αμβλύνει τα δεινά που επισώρευσαν οι αραβικές επιδρομές από τον 4ο έως τον 9ο αιώνα στους Κυπρίους και τους συμπαραστάθηκε με όλες τις δυνάμεις της.